INFORMACJE OGÓLNE

Gospodarkę leśną w Lasach Państwowych z zakresu zagospodarowania i użytkowania lasu prowadzi się w oparciu o plany urządzenia lasu sporządzanych dla nadleśnictw na 10 lat. Wykonują je dla Lasów Państwowych specjalistyczne jednostki, m.in. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej (BULiGL). Plany urządzenia lasu, po konsultacjach z udziałem społeczeństwa, są zatwierdzane decyzją Ministra Środowiska.

Przygotowanie planu poprzedza zawsze dokładna inwentaryzacja i ocena stanu lasu. Leśnicy określają takie cechy lasu, jak struktura, budowa, wiek, skład gatunkowy, stan zdrowotny czy warunki glebowo-siedliskowe. W działaniach przewidzianych do realizacji uwzględnia się cele gospodarki leśnej i funkcje, jakie pełnią lasy w urządzanym nadleśnictwie, również te edukacyjne i turystyczne. Bardzo ważnym elementem Planu Urządzenia Lasu jest uwzględnienie zadań zawartych w Planach Zadań Ochronnych (PZO), sporządzanych dla obszarów Natura 2000. Dostosowanie projektu planu do funkcji przyrodniczych jest podstawą zrównoważonego leśnictwa, uwzględniającego wszystkie funkcje lasu.

W planach urządzeniowych określono między innymi zasady zagospodarowania lasu oraz „etat cięć”. Pojęcie etatu rozpatruje się w dwóch płaszczyznach:

1. Po pierwsze określa się maksymalnie możliwą ilości drewna do pozyskania na 10 lat wyrażoną w m³.
2. Po drugie określa się powierzchnię (ha) jaka powinna zostać objęta różnego rodzaju zabiegami (zrębami, rębniami złożonymi lub trzebieżami).

Etat cięć jest to nic innego, jak cześć określonego przyrostu masy drzewnej nadleśnictwa, którą możemy pozyskać bez szkody dla stabilności drzewostanów. Przyrost określa się podczas trwających ponad pół roku, skrupulatnych pracach terenowych wykonywanych przez taksatorów. Taksator jest to osoba posiadająca najwyższe uprawnienia do opisywania lasu (inwentaryzowania) zatrudniona w Biurze Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. BULiGL po przeprowadzeniu prac terenowych czyli opisania drzewostanów (taksacji lasu) i określeniu zasobności ( ilości m3 na/nadleśnictwo), przez przeliczenie danych z siatki powierzchni próbnych określa możliwy etat do realizacji. Wartość ta jest to ilość drewna, jaką można i należy pozyskać bez zakłócenia zasady trwałości lasu.

Pozyskanie drewna odbywa się w ramach dwóch kierunków prac:  Użytkowania lasu rębnego (drzewostany dojrzałe)  i przedrębnego (drzewostany wymagające przecięcia ze względu na gatunek bądź przegęszczenie (zadrzewienie). W ramach pozyskania przedrębnego pozyskuje się drewno przy wykorzystaniu cięć  pielęgnacyjnych i sanitarnych, zgodnie z potrzebami hodowlanymi i ochronnymi drzewostanów. Użytkowanie rębne realizowane w ramach cięć odnowieniowych ma na celu zastąpienie starego drzewostanu młodym pokoleniem i stworzyć najkorzystniejsze warunki do wzrostu i rozwoju nowych drzew. Użytkowanie przedrębne obejmuje drzewostany młodszych klas wieku, które wymagają cięć pielęgnacyjnych dla zwiększenia możliwości rozwojowych drzew i poprawy ich jakości. W wyniku tych cięć poprawia się także zdrowotność drzewostanów.

W ostatnich latach na terenie RDLP w Białymstoku miały miejsce anomalie pogodowe w postaci wiatrów huraganowych. Szkody jakie wyrządziły wichury w znacznym stopniu pogorszyły sytuację zdrowotną (sanitarną) drzewostanów w wielu nadleśnictwach. Taka sytuacja zawsze, dodatkowo komplikują prace z zakresu pozyskania i zmuszają nadleśnictwa do intensywniejszych cięć w ramach porządkowania stanu sanitarnego lasu, zakłócając jednocześnie normalny cykl produkcji leśnej opartej o wyliczony etat. Etat ustalony w Planie Urządzania Lasu ( PUL) który zatwierdza bezpośrednio Minister Klimatu i Środowiska jest wartością nieprzekraczalną. Przy typowaniu drzewostanów do cięć uwzględnia się przede wszystkim aktualny stan lasu i jego zdrowotność i uszkodzenie. W przypadku obecnie realizowanego PUL na terenie naszego nadleśnictwa pozyskuje się znacznie więcej drewna w cięciach sanitarnych i pielęgnacyjnych w celu poprawy stabilności drzewostanów po niszczycielskich anomaliach pogodowych niż w cieciach zrębowych.

Pozyskanie drewna odbywa się poprzez różne rodzaje cięć. Najogólniej można je podzielić na cięcia:

rębne – prowadzone w drzewostanach dojrzałych do wyrębu;

przedrębne – których celem jest pielęgnacja rosnących drzewostanów;

przygodne – wynikające z nieprzewidzianych sytuacji pogodowych bądź zwalczania szkodliwych owadów i grzybów.

Użytkowanie rębne oparto o aktualne potrzeby hodowlane drzewostanów, kierując się ich wiekiem, jakością i zgodnością gatunkową drzew do warunków glebowych i klimatycznych. Opracowany wykaz powierzchni cięć na dany rok gospodarczy określa maksymalną wielkość użytkowania rębnego rocznie. Plan uwzględnia odstęp czasowy od poprzednich cięć wykonanych na zrębach sąsiadujących (ład czasowy). Odstęp prac zrębowych nie może być krótszy niż 4-5 lat.  Jednocześnie obowiązkowo  wprowadza się nowe pokolenie na zrębie poprzedzającym planowane cięcie.

Kolejność typowania drzewostanów do użytkowania w rocznym planie nadleśnictwa odbywa się w następującej kolejności:

Cięcia przygodne w ostatnich latach są wykonywane głównie ze względu na wichury.
Cięcia przedrębne –o charakterze selekcji pozytywnej. Wykonując je należy mieć na uwadze wybór odpowiedniej liczby drzew najlepszych i popieranie ich rozwoju przy jednoczesnym popieraniu biogrup drzew, mających wzmocnić naturalną różnorodność gatunkową drzewostanów.
Drzewostany do przebudowy (w miejscach, gdzie skład gatunkowy jest niedostosowany do siedliska.
Drzewostany przeszłorębne (drzewostany o malejącym przyroście, w dalszej perspektywie ulegające rozpadowi)
Drzewostany rębne (dojrzałe do wyrębu)
Cięcia przedrębne – o charakterze selekcji negatywnej. Wykonując je należy mieć na uwadze usuwanie drzew uszkodzonych, chorych i zaatakowanych prze długoletnie patogeny.
 

• Oddział: 167i; 167j; 167k w leśnictwie Kołodno

Maszynowe pozyskanie drewna w drzewostanie dojrzewającym (60-70 letnim) na powierzchni 4,42 ha. Zabieg wykonany przez operatorów maszyn wielofunkcyjnych pod nadzorem leśników, określany w nomenklaturze leśnej jako: Trzebież Późna Pozytywna (TPP).

Trzebież to rozrzedzenie rosnącego drzewostanu. Potrzeba cyklicznego pomniejszania liczby drzew na daną powierzchnie wynika z faktu, iż wzrost na wysokość i grubość drzewa powoduje zmniejszenie się ich przestrzeni do życia. Główną powodem wykonania prac jest zachowanie zdrowotności drzewostanu. Na skutek wzrostu drzewa wraz z wiekiem robi się coraz mniej miejsca, co powoduje osłabienie wytrzymałości drzew na czynniki atmosferyczne, takie jak wiatr czy ciężki śnieg. Trzebieże w Lasach Państwowych wykonuje się cyklicznie przynajmniej raz na 10 lat w danym drzewostanie. Przed rozpoczęciem prac wyznacza się (przy pomocy farby) drzewa do usunięcia.

Drzewa do usunięcia kwalifikujemy zgodnie z poniższą kolejnością:

1. Drzewa zagrażające bezpieczeństwu publicznemu i pracujących na powierzchni osób.

2. Witalność i zdrowotność drzewa i drzewostanu. Przy wykorzystaniu cyklicznych cięć usuwa się drzewa zarażone patogenami.

3. Gatunek drzewa. Czyli regulujemy skład gatunkowy drzewostanu.

4. Jakość pojedynczego osobnika. Pozostawiamy dorodne osobniki do czasu osiągnięcia przez nie dojrzałości (wieku rębności).

Układ przestrzenny cięć prezentują poniższe szkice

• Oddział: 155b-99 w Leśnctwie Nowa Wola

Maszynowe pozyskanie drewna na powierzchni 2,79 ha. Rodzaj cięć: IB, czyli rębnia zupełna.

• Oddział: 112j-00 w Leśnictwie Michałowie

• Oddział: 286m, k, h, g, i; 285b, w Leśnictwie Kozi Las

Maszynowe pozyskanie drewna w drzewostanie dojrzewającym (47-62 letnim) na łącznej powierzchni 13,55 ha. Zabieg wykonany przez operatorów maszyn wielofunkcyjnych pod nadzorem leśników, określony w nomenklaturze leśnej jako: Trzebież Późna Pozytywna.

Trzebież jest to nic innego jak rozrzedzenie rosnącego drzewostanu. Potrzeba cyklicznego pomniejszania liczby drzew na daną powierzchnie wynika z faktu, iż wzrost na wysokość i na grubość drzewa powoduję zmniejszenie się ich przestrzeni do życia. Trzebieże w Lasach Państwowych wykonuje się cyklicznie przynajmniej raz na 10 lat. Przed rozpoczęciem prac wykwalifikowani pracownicy Nadleśnictwa wyznaczają przy pomocy farby drzewa do usunięcia. Kierują się przy tym następującymi zasadami, kwalifikując drzewa do usunięcia zgodnie z poniższą kolejnością. 1. Drzewa zagrażające bezpieczeństwu publicznemu i pracujących na powierzchni osób. 2. Witalność i zdrowotność drzewa i drzewostanu. 3. Gatunek drzewa. Czyli leśnik reguluję skład gatunkowy drzewostanu kierując się przy tym wiedzą na temat żyzności gleby i wysokości poziomu wód gruntowych. 4. Jakość pojedynczego osobnika. W przypadku gdy nie widzimy cech które opisują poprzednie punkty wybieramy po prostu drzewo do usunięcia o słabszej jakości technicznej. Pozostawiając dorodne osobniki do czasu osiągnięcia przez nie dojrzałości. Należy również zaznaczyć, że na poniżej przedstawionych działkach leśnych (wydzieleniach leśnych) zostanie pozyskane drewno, które posłuży do produkcji m.in. słupów telegraficznych, oraz mebli ogrodowych i elementów drewnianych placów zabaw. Drewno sosnowe o długości 8,0m zostanie sprzedane do zakładów przerobu drewna, który w procesie obróbki wytoczy idealnie proste w pełni ekologiczne słupy, które posłużą jako nośnik kabli teleenergetycznych i światłowodów.

Układ przestrzenny cięć prezentują poniższe szkice

• Oddział: 238a-00 w Leśnictwie Kazimierzowo

• Oddział: 60f-00 w Leśnictwie Łuplanka

• Oddział: 61c-00 w Leśnictwie Łuplanka

• Oddział 151i w Leśnictwie Kołodno

Ręczno-maszynowe pozyskanie drewna w 105 letnim drzewostanie na powierzchni 5,84 ha. Zabieg wykonany przez pilarzy pod nadzorem leśników, określany w nomenklaturze leśnej jako: Rębnia gniazdowa trzecia B z poborem 50% powierzchni (III B 50). 

Pozyskanie drewna wykonane przy wykorzystaniu rębni złożone III B, rozłożonej na trzy etapy. Powierzchnia ze względu na porastający drzewostan zgodnie z Planem Urządzania Lasu, została przewidziany do przebudowy gatunkowej drzew w latach 2009-2028. 

Pierwszy etap rozpoczęto w 2010 roku, w którym założono małe powierzchnie otwarte i posadzono Dąb. W kolejny etap przebudowy zaplanowanej na ten rok, zostaną wycięte małe powierzchnie otwarte, które sumarycznie wyniosą 1,75ha. W przyszłym roku na wyciętych gniazdach zostaną posadzone Dęby, Lipy, Kolony oraz Świerki. Na przykładzie powyższej rębni należy omówić pojęcie przebudowy drzewostanu i dlaczego stosuje się taką formę trzyetapowego pozyskania drzewostanu. Przebudowa drzewostanu jest to nic innego jak zmiana jego składu gatunkowego drzew wyrażonego w procentach lub charakteru jego pochodzenia. Zgodnie z zapisami w Planie Urządzania Lasu opisującymi zbiorowisko roślinne i typ gleby, określa się udział gatunków drzew jakie powinny rosnąc na tym obszarze. Do jakości porastającego drzewostanu i konieczności wprowadzenia gatunków wolnorosnących planuje się sposób przebudowy i okres realizacji rębni, który może wynosić nawet 50 lat. Leśnicy projektują małe gniazda w celu stworzenia jak najkorzystniejszych warunków świetlno-wilgotnościowych dla nowego pokolenia. W pierwszym etapie rębni wprowadzane są gatunki długowieczne drzew, w drugim etapie bardziej wymagające światła i szybciej rosnące, a w ostatnim etapie szybko rosnące.

• Oddział 80k, l w Leśnictwie Cieliczanka

Ręczno-maszynowe pozyskanie drewna w 41 letnim drzewostanie na łącznej powierzchni 4,55 ha. Zabieg wykonany przez pilarzy pod nadzorem leśników, określany w nomenklaturze leśnej jako: Trzebież Wczesna Pozytywna (TWP). 

Zabieg trzebieży wczesna jest to nic innego jak rozrzedzenie rosnącego drzewostanu. Potrzeba cyklicznego pomniejszania liczby drzew na daną powierzchnie wynika z faktu iż wzrost na wysokość i na grubość drzewa powoduję zmniejszenie się ich przestrzeni do życia. W odróżnieniu od trzebieży późnych które zasadniczo wykonujemy w drzewostanach powyżej 40 lat, w TWP poprzez wycinanie drzew regulujemy głównie skład gatunkowy drzewostanu. Cykliczne powtarzając cięcia co 7-10 lat wykwalifikowani pracownicy służby leśnej mogą korygować udział poszczególnych gatunków drzew poprzez ich wyznaczenie do usunięcia i wycięcie. Korygując w ten sposób np. udział brzozy, grabu czy świerka dąży się do osiągnięcia typu drzewostanu (TD). Przy charakterystyce TWP zaznaczyć trzeba również że zgodnie z zapisami planu ochrony NATURA 2000 leśnicy są zobligowani na sieci siedlisk leśnych włączonych do tej formy ochrony przyrody, zwiększyć lub zmniejszyć udział niektórych gatunków drzew. Poprzez odpowiednie formowanie drzewostanu leśnicy również zwiększają udział gatunków drzew miododajnych (lipa drobnolistna i krzewy) jak i gatunków zmieniających kwasowość gleby po jednogatunkowych nasadzeniach (lipa, grab, klon) czy wprowadzaniem na duża skalę drzew i krzewów owocowych. Wszystkie te, jakże cenne gatunki drzew i krzewów muszą być doglądane i w odpowiednim czasie odsłaniane w trakcie takich zabiegów jak TWP.