„Kompleksowa ochrona żubra w Polsce”

Przewidziany na lata 2019-2023 projekt „Kompleksowa ochrona żubra w Polsce” nakierowany jest na działania o charakterze dobrych praktyk. Ochroną zostały objęte istniejące wolne populacje żubra – białowieska, knyszyńska, borecka, bieszczadzka, augustowska oraz ta żyjąca na poligonie drawskim. W ramach projektu utworzono także nowe stada w Puszczy Rominckiej oraz w Nadleśnictwie Janów Lubelski. Przewidziano też prowadzenie działań ochronnych w odniesieniu do zwierząt żyjących w warunkach ex-situ – opiekę nad zagrodami istniejącymi: Białowieża (BPN), Kobiór, Niepołomice, Gołuchów, Muczne. Kontynuowane są także prace nad utworzeniem zagrody w Nadleśnictwie Supraśl oraz utworzeniem kolejnej zagrody w Krajewie w Nadleśnictwie Dwukoły. Projekt swoim zasięgiem obejmuje 90% krajowej wolnej populacji tego gatunku w 8 województwach oraz 5 kluczowych zagród hodowlanych. Dodatkowo dla stabilności gatunku zwiększony został areał występowania wolnych stad o kolejne 2 stanowiska co pomoże także w zmniejszeniu presji turystycznej na miejsca bytowania żubrów. Większość zaplanowanych do realizacji zadań dotyczy czynnej ochrony gatunku. Nadrzędnym celem projektu jest zadbanie o dobrostan populacji poprzez realizację zadań takich jak: zarządzanie populacją gatunku przez bieżące monitorowanie liczebności i stanu zdrowotnego zwierząt, obsługę stad wolnych, w tym profilaktykę i obsługę lekarsko-weterynaryjną, łagodzenie sytuacji konfliktowych związanych z obecnością żubrów m.in. poprzez dzierżawę łąk na obrzeżach BPN oraz edukację społeczeństwa w zakresie postępowania z napotkanymi osobnikami oraz rolników odnośnie sposobów zapobiegania szkodom.

Ważnym aspektem jest także utrzymanie i poprawa bazy pokarmowej wolnej populacji poprzez poprawę naturalnej bazy pokarmowej gatunku. Wspierane jest prowadzenie hodowli restytucyjnej gatunku: zaplanowano remonty infrastruktury służącej hodowli żubra (paśniki, odłownie, drogi, płoty, budynki oraz zabiegi hodowlane i agrotechniczne). Pomyślano także o poprawie struktury genetycznej w hodowli zamkniętej oraz w populacjach wolnościowych poprzez zasilanie populacji osobnikami o znanym rodowodzie z hodowli stanowiących rezerwę genetyczną. Wyniki monitoringu rozmieszczenia i ekologicznego będą pomocne w zarządzaniu środowiskiem i ocenie skuteczności działań związanych w poprawą siedliska. Wyniki monitoringu zdrowia pozwolą na wprowadzanie właściwych metod profilaktyki chorób zakaźnych i pasożytniczych. Projekt stanowi kontynuację działań, prowadzonych w ramach poprzednich naszych projektów. Beneficjentem jest Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a partnerami Białowieski Park Narodowy oraz 25 jednostek Lasów Państwowych. Dynamicznie rozrastająca się populacja jest dowodem na skuteczność dotychczasowo prowadzonych działań ochronnych i powodem do dumy. Cieszymy się, że nasze działania zyskują uznanie, a dzięki otrzymanemu wsparciu mogą być kontynuowane.

Projekt „Kompleksowa ochrona żubra w Polsce” otrzymał dofinansowanie z Unii Europejskiej w wysokości 29 299 522,07 zł z programu „Infrastruktura i Środowisko” w ramach Funduszu Spójności.

Całkowita wartość projektu 34 470 025,98 zł.

Fot. Justyna Bójko - Wolnościowe stado żubrów na terenie Nadleśnictwa Żednia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Projekt adaptacji do zmian klimatu na terenach nizinnych

Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych

Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne odraz monitoring środowiska

Okres realizacji: 2016-2023 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)

Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych.

Cele uzupełniające:

• odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;

• ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych. Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.

W ramach projektu realizowane zostały inwestycje związane z:

• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;

• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;

• adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;

• przeciwdziałaniem nadmiernej erozji wodnej – np. poprzez zabezpieczanie brzegów i stoków;

• przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów). O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.

Efekty: za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.

Osiągnięte wskaźniki:

• objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³
• pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³
• liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt.

Wartość projektu:

Całkowity koszt realizacji projektu: 246 495 660,08 zł

Kwota wydatków kwalifikowalnych: 191 222 163 zł

Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 162 538 838,55 zł

      Fot. Nadleśnictwa Żednia - Zbiornik wodny "Świnobród"

Projekt ochrony gatunków i siedlisk w Lasach Państwowych

Nazwa projektu: "Kompleksowy projekt ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na obszarach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe" Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna.

Okres realizacji: 2017-2023

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)

Cel projektu: poprawa stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, występujących na obszarach Natura 2000, leżących na gruntach zarządzanych przez Lasy Państwowe.

Cele szczegółowe:

• polepszenie lub przywrócenie właściwych warunków siedliskowych,
• zabezpieczenie ostoi występowania i miejsc rozrodu populacji zagrożonych gatunków oraz redukcja zagrożeń,
• ograniczenie rozprzestrzeniania się obcych gatunków inwazyjnych.

Zakres projektu obejmował wykonywanie działań – najlepszych praktyk w ochronie gatunków i siedlisk, zgodnie z zapisami planów zadań ochronnych, planów ochrony oraz planów urządzenia lasu sporządzonych dla obszarów Natura 2000.

Katalog wykonanych prac:

• dostosowanie składu gatunkowego do potrzeb gatunku lub siedliska, zabiegi czynnej ochrony siedlisk (w tym np. ekstensywne użytkowanie kośne lub kośno-pastwiskowe łąk, budowa zastawek, przegród, blokowanie rowów melioracyjnych w celu utrzymania określonego uwilgotnienia),
• zabiegi czynnej ochrony gatunków (w tym: wieszanie budek lęgowych, budowa platform lęgowych, zabezpieczanie miejsc rozrodu, lęgowisk, zimowisk, sadzenie roślin żywicielskich dla motyli i in.),
• zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych (np. czeremchy amerykańskiej, rdestowców), monitorowanie występowania gatunków chronionych, kanalizacja ruchu turystycznego (np. tworzenie i wyposażenie ścieżek edukacyjnych, tras nordic walking), ograniczenie drapieżnictwa (duże zagrożenie dla chronionych gatunków ptaków stanowią drapieżniki, których presję ograniczano w różny sposób, np. przez odstrzał, odłów i wywiezienie w dalsze rejony, zastosowanie odstraszających preparatów).

Liczba obszarów Natura 2000, na których były prowadzone działania: 117

Liczba RDLP realizujących projekt: 16

Liczba nadleśnictw realizujących projekt: 114

Efekty projektu Najistotniejszym rezultatem projektu była powierzchnia siedlisk, których stan ochrony został poprawiony bądź wzmocniony poprzez przeprowadzone działania ochrony czynnej.

powierzchnia siedlisk wspieranych w zakresie uzyskania lepszego statusu ochrony (CI): 14 893 ha

liczba typów siedlisk objętych działaniami ochronnymi: 30 szt.

liczba gatunków objętych działaniami ochronnymi: 32 szt.

Wartość projektu

Całkowity koszt realizacji projektu: 30 305 005,14 zł

Kwota wydatków kwalifikowalnych: 23 379 179,85 zł

Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 19 872 302,87 zł -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Projekt ochrona przeciwpożarowa

W ostatnich latach Polska plasuje się w czołówce pod względem liczby pożarów – zaraz za Portugalią i Hiszpanią, natomiast pod względem powierzchni nimi objętej – znajdujemy się w pierwszej dziesiątce. Częstotliwość pożarów jest m.in. konsekwencją zmian klimatycznych (długotrwałe susze, mała liczba opadów) czy składu gatunkowego naszych drzewostanów – w polskich lasach przeważają gatunki iglaste, ze znacznym udziałem sosny (łatwopalne olejki eteryczne). Niestety większość pożarów nadal wybucha z winy ludzi, spowodowana umyślnymi podpaleniami, wypalaniem traw czy nieostrożnym obchodzeniem się z ogniem. Zagrożenie pożarami lasów w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie. Tylko w 2015 roku na terenach zarządzanych przez LP wybuchło 3732 pożarów, które objęły powierzchnię blisko 880 ha. Ponieważ zapobieganie im wymaga bardzo wysokich nakładów – Lasy Państwowe w walce z tym niebezpiecznym żywiołem sięgają również po fundusze unijne.

Koordynowanie przedsięwzięcia pod nazwą "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów" PGL LP powierzyło CKPŚ. Projekt ten był realizowany w ramach II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowiska (działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska).

Okres realizacji: 2016-2023 r.

Cel projektu: zmniejszenie negatywnych skutków wywoływanych przez pożary w lasach oraz sprawne lokalizowanie źródła zagrożenia i minimalizowanie strat, a w dalszej perspektywie – zmniejszenie średniej powierzchni pożarów i rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych, szczególnie w nadleśnictwach zakwalifikowanych do I kategorii zagrożenia pożarowego.

Cele uzupełniające:

•rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych,

•szybsze i bardziej precyzyjne określenie miejsca powstania pożaru,

•dokładniejsze prognozowanie zagrożenia pożarowego na podstawie danych meteorologicznych,

•skrócenie czasu dotarcia jednostek LP na miejsce pożaru.

Dofinansowanie zostało przeznaczone na: rozwój i modernizację systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń, w tym:

• budowę i modernizację dostrzegalni pożarowych (138 szt.)
• zakup nowoczesnego sprzętu umożliwiającego lokalizację i wykrywanie pożarów (183 szt.)
• doposażenie punktów alarmowo-dyspozycyjnych (PAD) (42 szt.)
• budowę stacji meteorologicznych (12 szt.)
• wsparcie techniczne systemu ratowniczo-gaśniczego na wypadek wystąpienia pożarów lasów, w tym: zakup samochodów patrolowo-gaśniczych (67 szt.)

Realizacja projektu przyczyniła się między innymi do:

• zwiększenia odporności lasów na klęski żywiołowe takie jak pożary, którymi zagrożenie wzrasta wraz z ocieplaniem się klimatu,
• podniesienia efektywności systemu wczesnego ostrzegania o pożarach w Lasach Państwowych,
• zwiększenia powierzchni leśnych objętych monitoringiem oraz skrócenia czasu wykrycia zagrożenia i reagowania ograniczenia zasięgu pożarów i negatywnych skutków z nimi związanych (np. zubożenie gleby, zniszczenie ekosystemu i zamieszkujących go organizmów, straty materialne),
• poprawy ochrony przeciwpożarowej na obszarach sąsiadujących z terenami administrowanymi przez LP, np. parków narodowych czy terenach zamieszkanych (wpływ na bezpieczeństwo mieszkańców i turystów), ograniczenia emisji CO₂ w wyniku zmniejszenia liczby oraz zasięgu pożarów.

Wartość projektu

Całkowity koszt realizacji projektu: 88 029 674,40 zł

Kwota wydatków kwalifikowalnych: 59 472 181,08 zł

Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 50 551 353,92 zł